Thứ trưởng Bộ Xây
dựng Nguyễn Trần Nam- Ảnh sưu tầm
Trong 6 tháng đầu
năm 2012, tiêu thụ xi măng đạt khoảng 28 triệu tấn. Cộng với lượng tồn lũy kế từ
năm 2011, số tồn kho của xi măng tính đến thời điểm hiện tại là 2,8 triệu tấn. Có
ý kiến cho rằng tình trạng mất cân đối cung – cầu nghiêm trọng trên thị trường
xi măng hiện nay có nguyên nhân do Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp xi măng
có sự thiếu chuẩn xác. Phóng viên Cổng TTĐT đã có cuộc trao đổi với Thứ trưởng
Bộ Xây dựng Nguyễn Trần Namvề vấn đề này.
Thưa Thứ trưởng,
có ý kiến cho rằng tình trạng tồn kho tới 2,8 triệu tấn xi măng như hiện nay là
thể hiện sự mất cân đối cung – cầu nghiêm trọng trên thị trường xi măng và có nguyên
nhân do Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp xi măng thiếu chuẩn xác? Ông nghĩ
như thế nào về ý kiến này?
Thứ trưởng Nguyễn
Trần Nam: Theo tôi, tồn kho 2,8 triệu tấn của toàn ngành xi măng hiện nay, tương
đương với sản lượng 20 ngày sản xuất nằm trong giới hạn cho phép và an toàn. Điều
đáng nói là, trong cái gọi là tồn kho chung của toàn ngành với 2,8 triệu tấn nói
trên cũng không phải là tình trạng chung của tất cả các doanh nghiệp xi măng. Rất
nhiều nhà máy hiện không hề có tồn kho.
Toàn ngành xi măng
hiện có 62 dây chuyền sản xuất xi măng lò quay, tổng công suất đạt 57,6 triệu tấn/năm.
Nếu như nhu cầu xi măng năm 2011 chỉ từ 54-55 triệu tấn (nghĩa là cung đang lớn
hơn cầu không nhiều) thì chỉ tới năm 2015, chỉ số tiêu thụ dự báo là 75-76 triệu
tấn, năm 2020 là 93-95 triệu tấn, năm 2030 sẽ là 113 – 115 triệu tấn. Nếu chúng
ta chỉ lấy thời điểm khó khăn hôm nay để đánh giá và điều chỉnh Quy hoạch thì không
hợp lý.
Chúng ta vẫn đang
nắm vững và có sự điều chỉnh kịp thời trước diễn biến của mỗi giai đoạn đối với
ngành công nghiệp xi măng.
Có thể nhận định
sản lượng xi măng tiêu thụ trong nước năm 2012 sẽ chỉ đạt quanh con số như năm 2011
nhưng đặt trong bức tranh tổng thể của ngành sản xuất vật liệu xây dựng nói
chung thì thấy ngành công nghiệp xi măng vẫn có sản lượng tiêu thụ tốt hơn, tồn
kho giữ ở mức thấp nhất.
Xi măng đang nỗ lực
“tìm đường” vào các công trình dự án giao thông (đặc biệt là giao thông nông thôn)
đang được ưu tiên phát triển trên phạm vi toàn quốc, hoặc các dự án sản xuất vật
liệu xây không nung với những hứa hẹn lớn về tiềm năng phát triển trong tương
lai không xa.
Vậy hiện tượng một
số nhà máy mới đầu tư nhưng không thể phát huy được năng lực máy móc thiết bị,
không hoàn được vốn, thậm chí có nguy cơ vỡ nợ có liên quan gì đến chất lượng
quy hoạch ngành không, thưa Thứ trưởng?
Thứ trưởng Nguyễn
Trần Nam: Chúng ta có thể gọi thẳng những cái tên đang gây nhức nhối trong ngành
xi măng như Xi măng Hạ Long, Xi măng Đồng Bành, Xi măng Quang Sơn, Xi măng Tam Điệp…
Và Bộ Xây dựng đã kiểm tra làm rõ nguyên nhân yếu kém và đi đến kết luận với từng
dự án cụ thể.
Ví dụ, Nhà máy xi
măng Đồng Bành thua lỗ là do các cổ đông không đóng góp đủ vốn điều lệ, thiếu vốn
hoạt động, lại tổ chức sản xuất không tốt; Xi măng Hạ Long thì do bị kéo dài thời
gian đầu tư, bị tăng tổng mức đầu tư và do trượt giá nên dù sản xuất tốt, hàng
tiêu thụ hết nhưng vẫn thiếu hụt dòng tiền… Mới đây, Bộ Xây dựng cũng thực thi
những động thái quyết liệt như đình chỉ 3 dự án nghiền clinker ở phía Namkhi phát
hiện không nằm trong quy hoạch được phê duyệt.
Việc kết luận rõ như
vậy cho thấy dù dự án được xây dựng đúng quy hoạch, có thị trường tốt nhưng tổ chức
triển khai dự án không tốt, không cân đối giữa vốn tự có và vốn vay, tổ chức sản
xuất không tốt, thiếu sự đồng lòng quyết tâm vượt khó của những người vận hành
dự án thì kể cả trong điều kiện sản xuất bình thường cũng nan giải chứ chưa nói
tới bối cảnh chung vô cùng khó khăn của nền kinh tế trong thời điểm này.
Bên cạnh đó, đa số
các nhà máy xi măng hoạt động có hiệu quả. Ví dụ như Tổng Công ty công nghiệp
xi măng Việt Nam (VICEM) tiêu thụ được 9,75 triệu tấn sản phẩm, đạt 51% kế hoạch
năm, lợi nhuận trước thuế 419 tỷ đồng, đạt 64,5% kế hoạch năm; Công ty xi măng
Tafico có lãi ngay từ năm thứ 2 sản xuất, trả nợ tốt…
Thế nên quay trở lại
với quan điểm cho rằng quy hoạch xi măng có vấn đề, tôi thì khẳng định ngược lại:
Chính nhờ quy hoạch đầu tư, quản lý đầu tư khá chuẩn xác, ngành xi măng tuy gặp
khó bởi bối cảnh chung nhưng đã hạn chế được phần nhiều những “biến chứng” nguy
hiểm trong lúc nền kinh tế diễn biến phức tạp như hiện nay.
Thứ trưởng có thể
phân tích rõ hơn lý do để khẳng định quy hoạch xi măng được xây dựng khoa học,
kỹ lưỡng?
Thứ trưởng Nguyễn
Trần Nam: Từ cuối những năm 1980, chúng ta liên tục thiếu xi măng, hàng năm phải
nhập khẩu từ 3 – 4,5 triệu tấn. Chỉ đến tận cuối những năm 2010 trở lại đây,
nguồn cung xi măng mới chính thức đáp ứng được thực cầu thị trường trong nước,
thậm chí bắt đầu thực hiện xuất khẩu. Như vậy rõ ràng Quy hoạch xi măng giai đoạn
2005-2010 đã chuẩn xác.
Với việc đầu tư công
nghệ sản xuất xi măng được theo hướng hiện đại hơn, sản lượng mỗi ngày một cao
hơn, toàn ngành xây dựng của cả nước đã chấm dứt hoàn toàn thời kỳ thiếu xi măng
kéo dài. Đồng thời, suốt 15 năm qua, xi măng cũng là một trong những mặt hàng
phát huy tốt nhất vai trò bình ổn giá theo chỉ đạo của Chính phủ (trong 15 năm
qua, giá xi măng chỉ tăng khoảng 20%, trung bình mỗi năm chỉ tăng hơn 1%), bất
chấp nhiều lúc toàn ngành đối mặt với bối cảnh hầu như tất cả các nguyên nhiên
vật liệu đầu vào như than, điện đều tăng giá, bất chấp tỷ giá biến động mạnh, lãi
suất ngân hàng bị đẩy lên quá cao… Năm 2010, các doanh nghiệp xi măng bắt đầu
hiện thực hóa mục tiêu xóa bớt khoảng cách chênh lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu
và từ năm 2011 chúng ta đã xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu.
Tôi cho rằng vượt
qua những khó khăn với các dư chấn về các đợt “nóng – lạnh” bất thường từng xảy
ra trong quá khứ, ngành xi măng đang dần dần đi đúng vào “quỹ đạo” trong quy hoạch
phát triển ngành, ở từng giai đoạn cụ thể. Chúng ta cũng rất thận trọng xem xét
rà soát quy hoạch hàng năm để có những điều chỉnh cần thiết phù hợp với tình hình
kinh tế – xã hội của đất nước.
Trước tình hình
thực tế khó khăn chung của ngành vật liệu xây dựng như hiện nay, Bộ Xây dựng một
mặt khuyến khích các doanh nghiệp xi măng nỗ lực thực thi các kế sách vượt khó như:
tăng cường quản lý đầu tư và không ngừng hợp lý hóa sản xuất, nâng cao tỷ trọng
nội địa hóa cơ khí xi măng, huy động đủ vốn điều lệ nhằm giảm áp lực trả lãi
vay, sử dụng nhiệt khí thải nhằm giảm chi phí tài chính, hạ giá thành sản phẩm,
tăng sức cạnh tranh cả về chất lượng và giá bán, đẩy mạnh tiêu thụ nội địa, đẩy
mạnh xuất khẩu…
Một mặt khuyến cáo
các doanh nghiệp phải cân nhắc hết sức thận trọng về các quy định đầu tư mới, đảm
bảo đủ vốn và kiểm soát dòng tiền của mình, không để vì yếu kém đơn lẻ của một
vài doanh nghiệp khiến xã hội nhìn nhận sai về hiệu quả chung của ngành, hoặc đổ
lỗi do quy hoạch ngành sai sót.
Trân trọng cảm ơn
Thứ trưởng.